بهداشت محیط

امروزه با تغییراتی که در شیوه زندگی مردم رخ داده است همه چیز در حال جابجایی  و تغییر و تحول است. فناوری های جدید باعث شده مردم به جای طبخ غذاهای مقوی و مغذی به علت مشغله زیاد و نداشتن فرصت کافی، کالباس، سوسیس انواع برگر ها و فست فودها را مصرف کنند، به جای اجاق های زغالی و پریموسهای نفتی، اجاق های برقی، باربكيوو مایکروفر استفاده كنند. برای سرو غذا از ظروف یکبار مصرف پلاستیکی، کاغذی ، مقوایی و ... کمک بگیرند تا به جای شستشوی بشقاب، لیوان، قاشق ،چاقو و چنگال آنها را پس از مصرف به سطل زباله سرازیر کنند. وقتی به مراکز تهیه، توزیع و فروش مواد غذایی مراجعه می­کنیم به خوردن یا بودن غذا در ظروف یکبار مصرف راضی شده و لذت هم می بریم یا حتی در مجالس دسته جمعی (همایش ها، جلسات، مجالس مردمی، عزا، روضه خوانی، افطار، توزیع نذورات و ... ) مجبور به خوردن مواد غذایی گرم داخل ظروف یکبار مصرف هستیم.

همه این پیشرفت ها و امکانات را مدیون فناوری نوین هستیم ولی آیا روش صحیح استفاده از این فناوری ها را می دانیم؟

آیا اصلاح شیوه زندگی را یاد گرفته ایم؟ آنچه این روزها حضور پررنگی در زندگی دارد، مصرف بی رویه ظروف یکبار مصرف به صورت ظروف کاغذی، پلاستیکی، پلیمری، انواع PET، پلی استایرن، پی وی سی ، سلولزی، فولادی در قالب بشقاب کاسه، بطری، تی، قوطی های فلزی، لیوان و ... می باشد بدون آنکه از مضرات آنها و اثراتشان بر سلامتی آگاه باشيم.

آیا ظروف یکبار مصرف برای سلامتی مضر می باشند؟

تحقیقات فراوانی به ویژه روی دو نوع ظرف پلی استایرن و PVC انجام گرفته به علت اینکه به این نوع ظروف، مواد شیمیایی زیادی مانند پایدار کننده ها، روان کننده ها، رنگ دانه ها، پرکننده ها و مواد مات کننده اضافه می کنند همه این مواد برای سلامتی مضر هستند. وجود مونومر آزاد در ظروف یکبار مصرف عامل خطرناکی برای سلامتی انسان است. مونومر در واقع یک واحد ساختار پلیمر و مولکول اولیه پلیمر است. ضمن آنکه مولکول پلی استایرن، استایرن است که دارای حلقه آروماتیک بوده که این حلقه برای سلامتی انسان فوق العاده خطرناک است.

از ظروف یکبار مصرف چگونه استفاده کنیم؟

به گفته متخصصان سرطان شناس غذاهایی با درجه حرارت بالا (بالاتر از 40 درجه سانتی گراد) مانند انواع نوشیدنی های داغ (چای، قهوه و ... ) و غذاهایی مانند غذاهای حاوی مواد اسیدی (ترش مزه) به هیچ وجه نباید داخل ظروف پلاستیکی و پلی استایرن نگهداری شود و همچنین غذا نباید بیش از دو ساعت در این ظروف باقی بماند. بهترین ظروف یکبار مصرف ظروف با پایه سلولزی می باشند.  

ظروف پلی استایرن و PVC:

ظروفی که به صورت فوم هسنند نوعی پلی استایرن هستند که به آنها گاز هگزان می زنند، این گاز در دمای 160 آزاد می شود که امکان آزاد شدن این گاز به داخل غذا و وارد شدن آن به بدن انسان وجود دارد.

ظروف PVC در بسته بندی مواد غذایی مانند گوشت مرغ، ماهی و بسته بندی کپسول های دارویی، آدامس، باتری به کار می روند. در صورتی که مواد غذایی مرطوب باشند امکان مهاجرت مونومر آزاد به داخل مواد غذایی و سپس بدن وجود دارد. ضرر ظروف یکبار مصرف پلی استایرن در هنگام مواد نوشیدنی اسیدی و چرب مانند نوشابه و کاکائو بسیار بیشتر از مصرف چای داغ است.

خطر ظروف یکبار مصرف هنگامی بیشتر خواهد شد که از این ظروف در ماکروویو استفاده شود، به خصوص اگر حاوی غذاهای روغنی و چرب باشد چون گرما، پلاستیک و روغن با هم ترکیب شده و در نتیجه سم دیوکسین تولید می کند که این سم خطر ابتلا به سرطان به خصوص سرطان سینه را افزایش می دهد. استفاده درازمدت از این ظروف باعث مشکلات گوارشی، خستگی و ناراحتی اعصاب می گردد.

نشانه های تشخیص ظروف پلی استایرن و PVC

پشت ظروف پلی استایرن علامت PS حک شده است که برای ظروف پی وی سی همان علامت PVC است و هر دو نوع ظروف شفاف هستند. ظروف پلی استایرن خش پذیر نیست. هر دو کاملاً شکننده هستند به PVC هم اگر مواد نرم کننده نزنند، شکننده خواهد بود. اگر ظروف PVC گرم شوند در صورت تماس با فلزات به آنها می چسبند و در مقابل آتش با شعله زرد می سوزد اما وقتی از شعله دور می کنیم سریع خاموش می شود در عوض پلی استایرن در هنگام سوختن با شعله دود می کند.

حدود 5 هزار واحد مجاز و غیرمجاز تولید ظروف یکبار مصرف در کشور فعالیت می نمایند و اين در حالی است كه فقط تعداد 300 کارخانه از این تعداد مجوز تولید ظروف را دارند.

برای مصون ماند از اثرات زیانبار این مواد حتی الامکان از ظرف فلزی، چینی و ... استفاده و در صورت ضرورت ، از اماکن معتبر اقدام به خرید ظروف یکبار مصرف شود. بلاخص برای مواد غذایی داغ ظروف یکبار مصرف با پایه سلولزی و گیاهی و یا کاغذی بهتر از دیگر انواع آن است و بقیه ظروف تقریباً از رده خارج شده است. در خصوص نظارت بیشتر و بهتر، همکاری موسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران و معاونت غذا و دارو وزارت بهداشت کاملاً حس می شود.

محمد تقي دبيري

كارشناس بهداشت محيط