بهداشت محیط

مصرف دخانیات مهمترین عامل مرگ های قابل پیشگیری است. دود تنباكو و سیگار حاوی بیش از 4000 ماده شیمیایی است كه بیش از 40 نوع از آنها مواد محرك یا سمی و سرطان‌زا هستند. در بین این مواد شیمیایی، گازها و بخارهای متنوعی وجود دارد که از نظر غلظت حامل

مواد خاصی هستند که آلایندگی آنها ‌50 هزار برابر بیشتر از آلوده‌ترین شهرهای جهان است. حرارت ناشی از کشیدن سیگار نیز می‌تواند به 600 درجة سانتی گراد برسد که مضر است. استنشاق گازهای سمی، غشاهای مخاطی حساس بدن را در معرض مواد شیمیایی سوزاننده قرار می‌دهد که این کار باعث تخریب بافت‌ها می‌شود.

سیگاری های بزرگسال به طور متوسط بیش از13 سال از زندگی خود را به دلیل مصرف سیگار از دست می‌دهند و تقریبا 50 درصد سیگاری‌ها از بیماری‌های مرتبط با تنباکو می‌میرند. جزء اعتیاد آور سیگار، نیكوتین است كه با اثر بر دستگاه اعصاب مركزی موجب اعتیاد می‌شود. نیكوتین سیگار و تنباكو به سرعت جذب جریان خون می‌شود و ظرف30 ثانیه به مغز می رسد و روی سلول های عصبی آن اثر می‌گذارد. ميانگين سن شروع سيگار در كشور در مردان19 سال و در زنان21 سال است. ميانگين تعداد سيگار مصرفي در كل كشور در روز نيز13-14 عدد در گروه15- 65 ساله است.

دخانیات چه بیماری هایی را سبب می شود؟ شرکت‌های سیگارسازی می‌کوشند سیگاری‌ها در تبلیغات آنها جذاب و محرک به نظر برسند اما تحقیقات نشان می‌دهند که عکس این موضوع صحیح است. مصرف دخانیات منجر به افزایش خطر بسیاری از بیماری ها نظیر بیماری‌های قلبی عروقی، سکته مغزی، پوکی استخوان، دیابت، ناراحتی و عفونت تنفسی، اختلالات عروقی، زخم‌های معده و دوازدهه می‌شود. احتمال ناتوانی جنسی مردان سیگاری حدود دو برابر بیش از مردان غیرسیگاری است. در زنان، کشیدن سیگار م یتواند منجر به نازایی و ایجاد مشکلاتی در حین حاملگی شود. زنانی که سیگار می‌کشند بیشتر دچا ر نازایی، حاملگی خارج رحمی، سقط خود به خودی و زایمان جنین مرده می شوند.

دخانیات باعث چه سرطان هایی می شود؟ دخانیات خطر انواع سرطان ها از سر تا پا را زیاد می‌کند. مصرف دخانیات سبب افزایش خطر بروز بسیاری از سرطان ها در بدن می‌شود از جمله سرطان های سر و گردن، سرطان ریه، سرطان های گوارشی مانند معده و مری، لوزالمعده و روده، سرطان‌های ادراری مانند مثانه و کلیه، سرطان گردن رحم و سرطان خون. از هر10 فرد مبتلا به سرطان ريه،9 نفر مصرف كننده دخانيات بوده‌اند

سيگار را ترك كنيد ولي قليان را جايگزين آن نكنيد!

بسیاری از ما درباره ضررهای سیگار م یدانیم و نسبت به آن سخ تگیر هستیم و اگر متوجه شویم فرزندمان سیگاری است او را توبیخ می‌کنیم و دچار نگرانی می‌شویم اما این حساسیت را درباره قلیان نداریم. قلیان را راحت به خانه‌های خود راه می‌دهیم و حتی اگر فرزندمان لبی هم به آن زد ناراحت نمی‌شویم و سختگیری نمی‌کنیم. همچنین بسياري از مردم به اشتباه تصور مي‌كنند كه قليان از سيگار خطر كمتري دارد. در حاليكه در بسياري از موارد قليان مضرتر هم هست. توتون قليان بسيار نامرغوب است و مواد مصنوعي افزودني به آن گازهاي سمي زيادي توليد مي‌كند.

قلیان400 مادۀ سمّی و سرطان‌زا دارد. تنباكوهاي ميوه‌اي علاوه بر اين400  نوع سم، مواد مضرتری نيز دارند كه از پوست ميوه تخمير شده با مواد افزودني تهيه مي‌شوند و می‌توانند باعث آلرژي، آسم و حساسيت شوند. نيكوتين هم که مادۀ اعتيادآور تنباكو است، باعث مي‌شود فردی که قليان می‌کشد براي تأمين نياز خود در طول زمان قليان بيشتري بکشد. علاوه بر آن شما در هنگام كشيدن قليان، پكهاي عميق‌تري مي‌زنيد و همچنين مدت زمان زيادتري را صرف مي‌كنيد. در نتيجه، يك قليان مي‌تواند ده‌ها برابر يك سيگار دود و گاز سمي وارد ريه شما كند.

هر وعده قليان معادل 50-100  نخ سيگار است

بيش از80  درصد افراد معتاد ، ابتدا با سيگار شروع كردند

تحقیقات نشان داده افرادي که قليان مي‌كشند بيشتر از سيگاري‌ها مستعد اعتياد به مواد مخدر و حشيش مي‌شوند. هرچند کشیدن قليان بلافاصله فرد را معتاد نمي‌کند اما در درازمدت آثار سوء خود را مشخص مي‌کند. به عبارت ديگر قسمت عمده‌اي از اعتياد و عادت به قليان مربوط به آداب و رسوم کشيدن قليان در برخي جمع‌های دوستانه و خانوادگی است که متأسفانه به دلیل باورهای غلط و عدم اطلاع از ضرر و زیان آن باعث می‌شود تا جوانان و نوجوانانی که در این جمع‌ها قلیان می‌کشند مورد نکوهش قرارنگيرند و نيز به دلیل بوي خوش، نداشتن سرفه و سوزش گلو، لذت و وقت‌گذراني و... با استقبال روبرو شود.

قلیان دود پرخطرتري از دود سیگار دارد. اگر می‌خواهید قلیان را از خود و خانواده و خصوصا جوانان دور کنید باید به این یقین دست پیدا کنید که قلیان مضر است در حالی که يك سوم قلياني‌ها و بسیاری از کسانی که قلیان نمی‌کشند بر اين باورند که قليان هيچ تأثيري روي سلامت آنها ندارد و حتی ضرر قليان کمتر از سيگار است. آنها بر این باورند که به دلیل گذشتن دود قليان از آب؛ دود توتون تصفيه می‌شود درحالی که حتی این عمل باعث تشدید عوارض توتون می‌شود.

ذغال قلیان مونوکسیدکربن دارد. ذغالي كه براي سوزاندن تنباکوي قليان استفاده مي‌شود خطرات قليان را افزايش مي‌دهد زيرا سوخت‌هاي ذغالي حاوي مونوكسيد کربن، آهن و مواد شيميايي سرطان‌زا هستند. قلیان اسانس‌های پرعارضه‌اي دارد. اسانس‌ها و عطرهايي که براي معطرشدن توتون استفاده مي‌شوند، خود عوارض جداگانه و شديدي را به همراه دارند.

مشخص است که از سوخت اين ترکيبات ناشناخته چندین مادۀ سمّي، سرطان‌زا و کشنده توليد مي‌شود.

درجه حرارت و دود ناشى از تنباکو در سیگار حدود600 درجه سانتيگراد و در قلیان بسیار بالاتر است. از سویى ذغال‌هاى نیمه سوخته و سوختۀ آتشدان قلیان، گاز مونواکسیدکربن را مستقیما به درون ريه‌ها انتقال مي‌دهد و احساس گیجى بعد از مصرف تنباکو که افراد آن را نشانۀ مرغوبیت تنباکو مي‌دانند، در واقع ناشي از آن اس. يكي دیگر از مضرات قلیان، ناشي از اسانس‌هاى شیمیایى با بو و مزه میوه‌اى است که این نوع توتون‌ها بر اثر حرارت بالا هیدرولیز مي‌شوند.

در مصرف قلیان، مکش ریوى است و باید ریه‌ها را پرکرد. در حالى که در كشيدن سیگار، مکش دهانى است و دود آن قورت داده مي‌شود. بنابراین دود قلیان که مضرتر است با مکش ریوى عمیق‌تر تا انتهایي‌ترین منافذ ریه نفوذ مي‌كند.

در زمینه خاصیت آب در قلیان هم باید گفت برخلاف دیدگاه‌هایى که از طرف مصرف‌کنندگان قلیان مطرح مي‌شود، آب قلیان در كاهش زیان‌هاى تنباکو، نقش اساسى ندارد. آب در واقع دو کار انجام مي‌دهد؛ ابتدا اینکه دماى دود را پایین مي‌آورد زیرا محفظه آتشدان دماى بسیار بالایى دارد که این امر استعمال دود ناشي از تنباکو را غیرممکن مي‌کند و از طرف دیگر آب، نقش صافى  )فیلتر(  سیگار را بازى مي‌کند و مقدارى از تار یا قطران حاصل از سوختن تنباکو را مي‌گیرد که کدرشدن آب پس از قلیان کشى به خاطر حل شدن اين مواد در آن است.

انتقال عفونت‌هايي از قبيل سل، ويروس تبخال، ميکروب هليکوباکتر پيلوري (عامل زخم معده)، هپاتيت و ويروس‌هاي عامل عفونت‌هاي تنفسي و سرماخوردگي و بيماري‌هاي روده‌ای تنها گوشه‌ای از بیماری‌هایی است که همگي از طريق مصرف قليان مشترک انتقال مي‌يابد.

همچنین كشيدن قليان مي‌تواند باعث افسردگي، رنگ پريدگي، سردرد، سرگيجه، اختلالات گوارشي، بروز ناراحتي‌هاي قلبي و عروقي و زمينه‌سازي ابتلا به انواع سرطان‌ها گردد. اگزماي

دست، مشكلات دنداني و تحليل استخواني فك و صورت از ديگر عوارض مصرف قلیان است.

چرا سیگار کشیدن اعتیادآور است؟

مقصر اصلی اعتیادآوری سیگار، ماده مخدری به نام نیکوتین است. با کشیدن سیگار، مغز به سرعت به نیکوتین عادت می‌کند و در نتیجه با گذر زمان نیاز بیشتری به نیکوتین پیدا می‌کند. مغز پس از عادت کردن به نیکوتین، شروع به ترشح مواد شیمیایی می‌كند. در واقع مواد شیمیایی موجود در دود سیگار مغز را وادار به ترشح دوپامین و نور اپی‌نفرین (دو ماده شیمیایی مهم در تنظیم اعمال بدن) مي‌كند. اگر مغز این دو ماده شیمایی را بیش از حد ترشح کند، سطح کلی مواد شیمیایی در مغز بهم می‌ریزد و پس از مدتی، مغز برای مقابله با این مشکل شروع به ترشح مواد شیمیایی ضد نیکوتین مي‌كند. این مواد شیمیایی ضدنیکوتین باعث می‌شوند زمانی که سیگار نمی‌کشید دچار افسردگی و خستگی شوید. با گذر زمان، مغز شروع به پیش‌بینی زمان سیگار کشیدن شما مي‌كند و در این هنگام اقدام به ترشح موادشیمیایی ضدنیکوتین مي‌كند. این مواد شیمیایی ضد نیکوتین باعث مي‌شوند شما احساس خستگی و افسردگی کرده و در نتیجه مجدداً سیگار بکشید.

انواع دود سیگار

شاید تا بحال نمی‌دانستید، ولی دود سیگار انواع مختلفی دارد که هریک به نوبه خود مضراتی دارند:

دود سیگار دست اول: این دود، دودی است که بطور مستقیم به وسیله فرد سیگاری استنشاق می شود.

دود سیگار دست دوم: دود سیگار دست دوم، دود سیگاری است که در محیط وجود دارد

و دیگران آن را استنشاق می‌کنند. به افرادی که این دود را استنشاق می کنند "سیگاری دست دوم" گفته می شود. اين سيگاري‌هاي دست دوم افرادي هستند که خودشان سيگار نمي‌كشند بلکه فقط دود حاصل از تدخين تنباکو توسط ديگران را استنشاق مي‌كنند. يعني مثلا پدر، مادر يا همسر شما سيگار مي‌كشند و دود آن به اجبار وارد ريه شما هم مي‌شود. با حضور به مدت یک ساعت در یک اطاق پر از دود سیگار، یک فرد غیرسیگاری ممکن است معادل کشیدن 5 تا 10 سیگار، مواد سمی موجود در دود سیگار را استنشاق کند. اهمیت این نوع استنشاق دود سیگار در سال های اخیر روشن‌تر شده است. طبق گزارش‌هاي سازمان جهاني بهداشت، يکي از هر10  مرگ ناشي از مصرف دخانیات، در افراد سيگاري دست دوم اتفاق مي‌افتد. امروزه ثابت شده است که همه بيماري‌هاي ناشي از سيگار کشيدن، در افراد سيگاري دست دوم هم ممکن است رخ دهد مانند انواع سرطان و یا بيماري‌هاي قلبي عروقي. قرارگرفتن در معرض دود محیطی سیگار باعث افزایش خطر عفونت‌ های تنفسی در کودکان مي‌شود. پس فرقی نمي‌كند خودتان سیگار بکشید، و یا در مکانی حضور پیدا کنید که فضاي آن مملو از دود سيگار است.

دود سیگار دست سوم: این دود، باقیمانده دود محیطی یا دست دوم بر روی سطوح است.

دود حاصل از مصرف دخانیات به شدت جذب سطوح درون خانه مانند دیوار، سقف، و وسایل خانه مانند فرش و پرده و اسباب و اثاث خانه و همچنین لباس‌ها می‌شود. این دود دست سوم به راحتی از راه پوست، استنشاق غبار و بلع، جذب بدن می‌شود. این یک خطر بهداشتی است

که اخیرا اهمیت آن شناخته شده است.

نکته کلیدی: اگر غیرسيگاری هستید، به دیگران اجازه ندهید در منزل شما سیگار بکشند،

بخصوص زمانی که کودکی در خانه شما حضور دارد.

مزایای ترک سیگار

ترک سیگار بهترین عملی است که افراد سیگاری می‌توانند برای بهبود سلامت خود انجام دهند. بسیاری از اثرات مصرف تنباکو می تواند با قطع سیگار کاهش پیدا کند و فواید ترک می‌تواند به سرعت پدیدار شود. منافع زیادی که از ترک سیگار حاصل می شود به قرار زیر می باشد:

چند روز اول بعد از ترک: در چند روز اول پس از ترک، فشار خون کاهش می یابد، سطح

دی اکسید کربن خون پایین می‌آید و خطر حمله قلبی کاهش پیدا مي‌كند. فقط طی ۱۲ ساعت بعد از ترک سیگار مونواکسید کربن در بدن شما تا حد طبیعی پایین می‌آید و اکسیژن موجود در خون‌تان تا سطح طبیعی بالا می رود 48 ساعت بعد از ترک سیگار نیکوتین بدن شما تمام می‌شود و حس چشایی و بویایی شما به سطح معمول باز می گردد.

دو تا سه هفته پس از ترک سیگار: شما متوجه می شوید که می‌توانید بدون احساس ضعف

و خستگی به فعالیت بدنی و ورزشی بپردازید. این زمانی است که بیشتر افراد نشانه‌های ترک نیکوتین را پشت سر گذاشته‌اند.

یک تا ۹ ماه بعد از ترک سیگار: تقریبا بعد از یک ماه، ریه‌ها شروع به بازسازی خود مي‌كنند و عملکرد خود را بهبود می بخشند.

سال اول بعد از ترک: بعد از یک سال انرژی افزایش می‌یابد، گردش خون بهبود پیدا مي‌كند،

عملکرد ریوی بهبود می‌یابد، سرفه و خس خس کاهش پیدا کرده، عفونت های تنفسی کاهش

پیدا می‌کنند.

دو سال پس از ترک: بعد از2  سال خطر مرگ ناشی از بیماري‌های قلبی ریوی نسبت به یک

فرد سیگاری فعال، نصف شده و خطر سکته مغزی کاهش می یابد.

ترک سیگار بعد از5 تا 15 سال: با ادامه ترک سیگار بعد از 5 تا 15 سال خطر سکته قلبی در شما تقریباً مشابه افرادی می‌شود که هرگز سیگار نکشیده‌اند. پس از این مدت خطر مرگ نابهنگام به طور معناداری پایین می‌آید. علاوه بر آن خطر سرطان دهان و سرطان مثانه به نصف می‌رسد، خطر سرطان مری کاهش می‌یابد و به همین ترتیب خطر سرطان‌های حنجره، کلیه، گردن رحم و لوزالمعده کاهش چشم‌گیری پیدا می‌کنند. این خطر با گذشت زمان بیشتر کاهش می‌یابد.